Βέροια

Πόλη (42.910 κάτ.) της κεντρικής Μακεδονίας, πρωτεύουσα του νομού Ημαθίας από τη σύστασή του (1946) και έδρα του ομώνυμου δήμου. Η πόλη είναι χτισμένη στους ανατολικούς πρόποδες του Βερμίου, σε υψόμετρο 130 μ. Χαρακτηριστικά της παλιάς πόλης είναι οι πολλοί κήποι και τα δεντροπερίβολα, τα καλντερίμια ανάμεσα σε τουρκόσπιτα με τα καφασωτά παράθυρα και οι μικρές εκκλησίες μέσα στις αυλές με τις ψηλές μάντρες. Εντυπωσιάζει επίσης ο οικοδομικός οργασμός –έτσι που η παλιά πόλη να είναι δυσδιάκριτη μέσα στη σημερινή– και τα φυσικά μπαλκόνια της Ελιάς και του Πασά-Κιόσκι, απ’ όπου η θέα προς τον ανοιχτό ορίζοντα της πεδιάδας της Καμπανίας είναι εξαιρετική. Η Β. γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη μετά τον B’ Παγκόσμιο πόλεμο και είναι σήμερα αξιόλογο εμπορικό κέντρο. Εκτός από την παραγωγή λεπτών υφασμάτων (βαμβακερά, λινά, μάλλινα και μεταξωτά), την οικιακή βιοτεχνία, τη λειτουργία υδροκίνητων εργοστασίων νηματουργίας, αλευροποιίας, ζυμαρικών (χάρη στα άφθονα νερά του ποταμού Τριπόταμου, που διαρρέει τις βόρειες συνοικίες της πόλης), ενισχύει την οικονομία της η μεγάλη ανάπτυξη της οπωροκαλλιέργειας στην περιοχή της (μήλα και ροδάκινα) και η ίδρυση και λειτουργία εργοστασίων κονσερβοποιίας και επεξεργασίας φρούτων και λαχανικών, ψυκτικών θαλάμων κ.ά. Την πόλη διασχίζει η οδός Θεσσαλονίκης-Κοζάνης. Η Β. έχει αξιόλογο μουσείο με ενδιαφέροντα εκθέματα καθώς και δημόσια βιβλιοθήκη, που ιδρύθηκε το 1953. Η γειτνίασή της με το χωριό Βεργίνα επιτείνει το ενδιαφέρον όσων την επισκέπτονται. Ιστορία.Κατά την αρχαία παράδοση, η Β. πήρε το όνομά της είτε από την κόρη ενός μυθικού βασιλιά της Μακεδονίας που λεγόταν Βέρης, τη Βέροια, αδελφή της Μιέζας και του Ολγάνου, είτε από το όνομα του μυθικού ιδρυτή της που λεγόταν Βέρων. Η παλαιότερη μνεία της πόλης βρίσκεται στον Θουκυδίδη (1, 64, 4) σε ένα χωρίο που πολλοί φιλόλογοι αμφισβητούν την καθιερωμένη ανάγνωσή του. Η θέση της B., στις βορειοανατολικές υπώρειες του Βερμίου, στην αρχαία Βοττιαία (στον σημερινό νομό Ημαθίας), σ’ ένα από τα υποχρεωτικά περάσματα από την ορεινή δυτική Μακεδονία προς την πεδιάδα, ήταν φυσικό να βοηθήσει την ανάπτυξή της. Τα αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν ότι στη Β. υπήρχε ζωή τουλάχιστον από την πρώιμη εποχή του σιδήρου (περ. 1000 π.Χ.). Τόσο από τις γραπτές μαρτυρίες όσο και από τα ευρήματα, γνωρίζουμε ότι η Β. γνώρισε περίοδο ακμής κατά τους χρόνους των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ακόμα μεγαλύτερη κατά τους χρόνους της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Τμήματα του τείχους της πόλης που αποκαλύφθηκαν τα τελευταία χρόνια καθορίζουν τα όριά της προς βορρά. Το τείχος αυτό σε ορισμένα σημεία διατηρεί υπολείμματα της ελληνιστικής οχύρωσης, αλλά το μεγαλύτερο μέρος, που έχει κατασκευαστεί από διάφορα παλαιότερα μνημεία (π.χ. αναθηματικούς βωμούς), φαίνεται ότι έγινε εσπευσμένα κατά την περίφημη επιδρομή των Ερούλων το 265 μ.Χ. Αξιοσημείωτη είναι η ύπαρξη, κατά τους χρόνους της ρωμαιοκρατίας, σημαντικής ιουδαϊκής κοινότητας, την οποία επισκέφθηκε μάλιστα ο Απόστολος Παύλος. Από τους τελευταίους βυζαντινούς χρόνους και από τους χρόνους της τουρκοκρατίας σώζονται πολλές και ενδιαφέρουσες εκκλησίες με τοιχογραφίες. Οι εκκλησίες αυτές είναι: η παλαιά μητρόπολη, η Παναγία Παλιορίτισσα ή Παλαιοφορήτισσα, o Παντοκράτορας, η Περίβλεπτος, η Ανάσταση, η Ευαγγελίστρια, ο Άγιος Νικόλαος της Γούριας ή Γουρνάς, ο Άγιος Κήρυκος, ο Άγιος Γεώργιος o μικρός, η Αγία Παρασκευή και η Αγία Φωτεινή ή Φωτίδα. Επίσης, οι ενοριακές εκκλησίες Μέγας Θεολόγος, η Παναγία Χαβιαρά, η Παναγούδα (Υπαπαντή), ο Προφήτης Ηλίας, ο Άγιος Σωτήρ, η Φανερωμένη, ο Άγιος Ξυλοτρίφτης, τρεις εκκλησίες στο όνομα της Αγίας Άννας κ.ά. Κοντά στη μητρόπολη υπάρχουν υπολείμματα φρουρίου και σε διάφορα σημεία της πόλης αρχαία τείχη. Αξιοθέατα είναι και τα τζαμιά Ορτά, Μαχμούτ Τσελεπή και Μεντρεσές, το σπίτι του Ρακτιβάν με την ιδιόμορφη αρχιτεκτονική του, το σπίτι του Χατζή και το συγκρότημα τουρκικών λουτρών (χαμάμια). Στην έξοδο της πόλης υπάρχουν επίσης μακεδονικοί τύμβοι. Δρόμος με παλιά σπίτια σε συνοικία της Βέροιας. Παλιά σπίτια στη Βέροια. Γενική άποψη της Βέροιας (φωτ. I. Ντεκόπουλου). Ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος στη Βέροια, με τοιχογραφίες του 1200. Η εκκλησία του Χριστού στη Βέροια· αξιόλογο βυζαντινό μνημείο, με τοιχογραφίες του 1315, έργο του Γεωργίου Καλλιέργη από τη Θεσσαλονίκη. Η προτομή του πρώτου προέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας Κωνσταντίνου Ρακτιβάν ο οποίος καταγόταν από Βέροια. Άποψη της Βέροιας και των δενδροπερίβολων που την περικλείουν.